ಗಂಗಾ ನದಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಜಲವು ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಅತೀವ ಗೌರವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಪ್ರಕಾರ, ಗಂಗೆಯು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ದೇವತೆಗಳ ಕೃಪೆಯ ನಿರಂತರ ಪ್ರವಾಹವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ, ಮತ್ತು ಪರಿಸರೀಯ ಮಹತ್ವ ಅನನ್ಯವಾಗಿದೆ.
- ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಹತ್ವ
(A) ಪುರಾಣಗತ ಗಂಗಾ ಜಲ
ಗಂಗಾ ನದಿಯನ್ನು ಸ್ವರ್ಗದಿಂದ ಭೂಮಿಗೆ ತರುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಭಗೀರಥ ಮಹರ್ಷಿ ಮಾಡಿದ ಕಾರಣ, ಇದನ್ನು “ಭಗೀರಥ ಪ್ರಯತ್ನ” ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.
ಗಂಗಾ ಮಾತೆಯು ವಿಶ್ವದ ಪಾಪಗಳನ್ನು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಳು.
ಗಂಗಾ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿದರೆ ಮುಕ್ತಿಯ ಅನುಭವ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪುರಾಣಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ.
(B) ಶ್ರದ್ಧಾ, ತರ್ಪಣ ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷ
ಗಂಗಾ ತೀರದಲ್ಲಿ ಪುಣ್ಯಸ್ನಾನ ಮಾಡಿದರೆ, ಶತಜನ್ಮಗಳ ಪಾಪಗಳು ನೀಗುತ್ತವೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.
ಪಿತೃಗಳ ತರ್ಪಣಕ್ಕಾಗಿ ಗಂಗಾ ಜಲ ಅತ್ಯಂತ ಪವಿತ್ರವಾಗಿದೆ.
ಗಂಗಾ ನದಿಯ ತಟದಲ್ಲಿ ದೇಹದ ಅಂತಿಮ ಸಂಸ್ಕಾರ ಮಾಡಿದರೆ, ಮೃತ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ “ಮೋಕ್ಷ” ಲಭಿಸುತ್ತದೆ.
ವಾರಾಣಸಿಯಲ್ಲಿ ಗಂಗೆಯ ತೀರದಲ್ಲಿ ಸತ್ತರೆ, ಮರಣೋತ್ತರ ಜನ್ಮಚಕ್ರದಿಂದ ಮುಕ್ತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ.
(C) ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತೀರ್ಥಕ್ಷೇತ್ರಗಳು
ಹರಿದ್ವಾರ – ಇಲ್ಲಿ ಗಂಗಾ ಪರ್ವತದಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ಭೂಮಿಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತದೆ.
ಪ್ರಯಾಗರಾಜ (ಅಲಹಾಬಾದ್) – ಗಂಗಾ, ಯಮುನಾ ಮತ್ತು ಸಾಂಬಳಿತ ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಗಳ ಸಂಗಮ ಸ್ಥಳ.
ಗಂಗೋತ್ರಿ – ಗಂಗಾ ನದಿಯ ಮೂಲಸ್ಥಾನ.
ಕಾಶಿ (ವಾರಾಣಸಿ) – ಗಂಗೆಯ ತಟದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿತ, ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಪ್ರಮುಖ ತೀರ್ಥಕ್ಷೇತ್ರ.
ಕುಂಬಮೇಳ – ಹರಿದ್ವಾರ, ಉಜ್ಜಯಿನಿ, ನಾಸಿಕ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಯಾಗರಾಜದಲ್ಲಿ ಗಂಗಾ ಸ್ನಾನ ಅತ್ಯಂತ ಪುಣ್ಯಕರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.
- ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮಹತ್ವ
(A) ಗಂಗಾ ನೀರಿನ ಶುದ್ಧೀಕರಣ ಶಕ್ತಿ
ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಗಂಗಾ ಜಲದಲ್ಲಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಆಂಟಿಬಯಾಟಿಕ್ (Antibiotic) ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಇದ್ದವೆಂದು ದೃಢೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಇದರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯೋಫೇಜ್ (Bacteriophage) ಎಂಬ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣುಜೀವಿಗಳು ಇರುತ್ತವೆ, ಇವು ಹಾನಿಕಾರಕ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾಗಳನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುತ್ತವೆ.
ಗಂಗಾ ನೀರು ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕೆಡದೆಯೇ ಶುದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಆಕ್ಸಿಜನ್ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ವಿಶೇಷ ಶಕ್ತಿ ಇದೆ.
(B) ಔಷಧೀಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು
ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಗಂಗಾ ಜಲವನ್ನು ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ಇದನ್ನು ಆಯುರ್ವೇದ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ ವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರೋಗಗಳನ್ನು ನಿರೋಧಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ಗಂಗಾ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಚರ್ಮರೋಗಗಳು ಹೋಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇದೆ.
- ಪರಿಸರೀಯ ಮತ್ತು ಜೀವ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯ ಮಹತ್ವ
(A) ಜಲಚರ ಮತ್ತು ಪರಿಸರದ ಪ್ರಭಾವ
ಗಂಗಾ ನದಿಯ ಉಗಮಸ್ಥಳದಿಂದ ತಟಪ್ರದೇಶದವರೆಗೆ ಅನೇಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಹಕ್ಕಿಗಳು, ಮೀನುಗಳು ಮತ್ತು ಮೃಗಗಳು ನಿರಾಳವಾಗಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.
ಗಂಗಾ ನದಿಯ ಮುಖ್ಯ ಜಲಚರಗಳು:
ಗಂಗಾ ಡಾಲ್ಫಿನ್ (Platanista gangetica) – ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅಪರೂಪವಾದ ಡಾಲ್ಫಿನ್ ಪ್ರಜಾತಿಯಾಗಿದೆ.
ಮಹಾ ತಿಮಿಂಗಿಲಗಳು – ಗಂಗಾ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಅಪರೂಪದ ಮೀನುಗಳಿವೆ.
ಆಲಿಗೇಟರ್, ಮಗರ – ಗಂಗಾ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಶುದ್ಧ ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಕುಲ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.
(B) ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಜಲಸಂಪತ್ತು
ಗಂಗಾ ಭಾರತದ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಕೃಷಿ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ನೀರಿನ ಮೂಲ.
ಗಂಗಾ ತೀರದ ಮಣ್ಣು ಉಪಜೀವಿಯಾಗಿದ್ದು ಲೋಹಿತ ಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ಕೃಷಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ.
ಗಂಗೆಯ ನೀರಿನಿಂದ ಶೇ. 40 ರಷ್ಟು ಕೃಷಿ ಭೂಮಿ ಪೋಷಿತವಾಗುತ್ತದೆ.
- ಮಾನವಜೀವನದಲ್ಲಿ ಗಂಗೆಯ ಪಾತ್ರ
(A) ಆರ್ಥಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಹತ್ವ
ಗಂಗಾ ನದಿ ಕೋಟ್ಯಂತರ ಜನರಿಗೆ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಮೂಲ.
ಈ ನದಿಯ ನೀರು ಸಕ್ಕರೆ ಕಾರ್ಖಾನೆ, ಕಾಗದ ಕೈಗಾರಿಕೆ, ಕಾಟನ್ ಮಿಲ್, ಇತ್ಯಾದಿ ಉದ್ಯಮಗಳಿಗೆ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ.
ಗಂಗಾ ನದಿ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಕ್ಕೂ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ.
(B) ಪವಿತ್ರ ಗಂಗಾ ಆರತಿ
ವಾರಾಣಸಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನವೂ ನಡೆಯುವ ಗಂಗಾ ಆರತಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಯಾಗಿದೆ.
ಇದನ್ನು ಸಹಸ್ರಾರು ಭಕ್ತರು ಪ್ರತಿ ದಿನ ಬೇಟಿ ನೀಡಿ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾರೆ.
- ಗಂಗಾ ಶುದ್ಧೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯತೆ
(A) ನದಿಯ ದೂಷಣ ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಗಳು
ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ನಗರಗಳು ಗಂಗೆಗೆ ತೀವ್ರ ಮಾಲಿನ್ಯ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಿವೆ.
ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್, ರಾಸಾಯನಿಕ, ಮತ್ತು ಮಾಲಿನ್ಯ ಗಂಗೆಯ ಪಾವಿತ್ರ್ಯವನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡುತ್ತಿದೆ.
ಜನರು ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ಗಂಗೆಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಅದೇ ಜನರು ಅದನ್ನು ಕಸಬುಡವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
(B) ಗಂಗಾ ಶುದ್ಧೀಕರಣ ಯೋಜನೆಗಳು
“ನಮಾಮಿ ಗಂಗೆ” ಯೋಜನೆ – ಗಂಗಾ ನದಿಯನ್ನು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸಲು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಕೈಗೊಂಡ ಮಹತ್ವದ ಯೋಜನೆ.
“ಗಂಗಾ ಆಕ್ಷನ್ ಪ್ಲಾನ್” – 1985ರಿಂದ ಗಂಗಾ ನೀರನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ.
ಸೇವಾ ಸಂಘಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂಸೇವಕರು – ಅನೇಕರು ಗಂಗೆಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
- ಗಂಗೆಯ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂದೇಶ
ಶುದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ಶ್ರದ್ಧೆ: ಗಂಗಾ ನಮ್ಮ ಆತ್ಮವನ್ನು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸುವ ಸಂಕೇತ.
ನಿತ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಅನುಗ್ರಹ: ಗಂಗಾ ಎಂದಿಗೂ ಹರಿಯುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತದೆ, ಇದು ಜೀವನದ ನಿರಂತರತೆಯ ಸಂಕೇತ.
ಸಮಗ್ರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ: ಗಂಗಾ ನದಿ ಭಾರತೀಯ ಪರಂಪರೆಯ ಜೀವನಾಡಿಯಾಗಿದೆ.
ಉಪಸಂಹಾರ
ಗಂಗಾ ನದಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡು, ಇದನ್ನು ಶುದ್ಧವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬೇಕು. ಇದು ನಮ್ಮ ಭವಿಷ್ಯ ಪೀಳಿಗೆಯ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ. ಗಂಗೆಯ ಮಹಿಮೆ ಅರಿತು, ಅದರ ಶುದ್ಧತೆಗೆ ಸಹಕರಿಸುವುದು ನಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯ.
Dharmasindhu Spiritual Life.
